Τα εσπερινά Λύκεια έχουν 4 τάξεις και όχι 3, όπως τα ημερήσια.
Έχουν δηλαδή και Δ Λυκείου.
Η Σεβαστή, λίγο πριν τα 60, που οι γονείς της την σταμάτησαν στο δημοτικό για να προσέχει τα μικρότερα αδέρφια της. Όταν παντρεύτηκε, ναυτικός ο άντρας της, πήγαινε μαζί του στα ταξίδια. Γύρισε στην κυριολεξία όλον τον κόσμο - από Καναδά μέχρι Ινδία. Κάθε φορά που ξεκινούσε να πει κάτι στο μάθημα άλλο ξεκίναγε να πει κι αλλού κατέληγε. Είχε ιστορίες να πει. Eίδε, άκουσε, σκέφτηκε,έκρινε, διάλεξε, μετάνιωσε, χάρηκε, στεναχωρήθηκε. Έζησε.
Η Ελένη, που έζησε όλα της τα χρόνια στην Αυστραλία και δεν μπορούσε να γράψει καλά ελληνικά, αλλά δεν τα παράταγε, εκεί, μισά, λανθασμένα, όσο μπορούσε προσπαθούσε, κι ας έκανε χίλια λάθη, τα διόρθωνε και μετά ξεκινούσε για τα καινούρια της λάθη, για να μάθει, για να γίνει καλύτερη, για να μην πει πως τα παράτησε.
Ο Μανώλης, 4 χρόνια στην ίδια τάξη, τα 3 τουρίστας, αλλά στον 4ο κατάλαβε πως πρέπει να κοπιάσεις αν θες να δεις αποτέλεσμα με κάτι, κι έτσι πήρε το τετράδιο του, πήρε και το στυλό του κι άρχισε να προσέχει. Κι ανακάλυψε πόσα μπορεί να καταφέρει. (πέρασε τελικά)
Ο Αντώνης, το σκέτο πνεύμα αντιλογίας, ο "γιατί τα μαθαίνουμε όλα αυτά;" "για να μάθεις να σκέφτεσαι πουλάκι μου, εργαλείο είναι όλα τα μαθήματα για να μάθεις να σκέφτεσαι, να κρίνεις, να υποψιάζεσαι, να μην γίνεις πρόβατο και να μην χάφτεις ό,τι σου σερβίρουν".
Ο Μιχάλης, να τρέχει με τις προετοιμασίες του γάμου του, να τρέχει στους υπερήχους της μπέμπας του, να τρέχει με την δουλειά του, να βρίσκει και χρόνο για το σχολείο, "να το τελειώσουμε δασκάλα, τελευταία χρονιά".
Κι ο Γιάννης.
Όταν τελείωσε το γυμνάσιο παράτησε το σχολείο και άρχισε να δουλεύει στην οικοδομή. Λίγο πριν τα 30 του διαπίστωσε οτι του αρέσει να δουλεύει με μικρά παιδιά και αποφάσισε οτι θέλει να γίνει δάσκαλος.
2 χρόνια, 2 φορές την εβδομάδα, μια ώρα πριν ξεκινήσει το σχολείο, πήγαινα και γύριζα το κλειδί της Δ'. Άνοιγα την τάξη, ερχόταν ο Γιάννης και κάναμε τα παραπάνω μαθήματα που χρειαζόταν για να δώσει πανελλήνιες και να τα πάει καλά σε αυτές. (καλά τα πήγε)
Υπάρχουν παιδικά όνειρα που είναι λαμπερά. Γίνανε βιβλία, τραγούδια, ταινίες. Υπάρχουν κι άλλα, ταπεινά, όπως το να βγάλεις το Λύκειο, όχι για να βρεις καλύτερη δουλειά ή να πάρεις προαγωγή ή να πάρεις περισσότερα χρήματα αλλά γιατί θες να βγάλεις αυτό το γαμημένο Λύκειο που δεν μπόρεσες να βγάλεις στην ώρα του. Γιατί θες να κρατήσεις στα χέρια σου το χαρτί που τόσες φορές ονειρεύτηκες. Για σένα.
Κι αν δεν μπορείς πια να θυμηθείς όλα όσα σου παραδίδουν στην τάξη γιατί έχεις φτάσει τα 57, δεν πειράζει, γιατί έχεις πεισμώσει να τα καταφέρεις και καμιά φορά αυτό φτάνει για να φτάσεις εκεί που θέλεις.
Κι αν για χρόνια ολόκληρα αποτύγχανες, αρκεί μια συνειδητοποιημένη προσπάθεια για να ενθουσιαστείς με το πού μπορείς να φτάσεις.
Κι αν διαπίστωσες πως μέχρι τώρα πήγαινες αλλού μα τελικά αλλού θες να καταλήξεις, ποτέ δεν είναι αργά να πάρεις την άλλη στροφή.
Ήρθανε απόψε στο σχολείο να πάρουν τα απολυτήρια τους. Κάτσαμε στα σκαλάκια, πίναμε μπύρες και λέγαμε ιστορίες. Και μετά χαιρετηθήκαμε. Και υποτίθεται το ξέρεις οτι έτσι είναι τα πράγματα, τους παίρνεις, μαθαίνετε μαζί, λέτε και καμιά κουβέντα παραπάνω, μετά όλα πάλι μέλι γάλα (έτσι δεν είναι όλες οι μακροχρόνιες σχέσεις;) και μετά πρέπει οι δρόμοι να χωρίσουν.
To ξέρεις.
Αλλά ο κόμπος στον λαιμό εκεί. Τους εύχεσαι με όλη σου την καρδιά να προσέχουν τον εαυτό τους πια από 'δω και πέρα, να είναι χαρούμενοι, να πετύχουν σε ό,τι κι αν κάνουν κι από μέσα σου παρακαλάς να μην ήταν αυτή η τελευταία μέρα, να ήσουν δασκάλα τους για μια μέρα ακόμη, εύχεσαι να γινόταν να μείνετε για πάντα στα σκαλάκια να πίνετε μπύρες και να λέτε ιστορίες, να μην πείτε αντίο.
Γιατί τελικά οι αποχωρισμοί είναι το τελευταίο μάθημα που έχουμε να πάρουμε.
Το κλειδί της Δ' θα το κρατήσω.
Έμαθα περισσότερα απ'όσα δίδαξα σε αυτήν την τάξη.
Ήταν μια καλή χρονιά.